معرفی حمام های استان آذربایجان شرقی

حمام كردشت

این حمام یكی از زیباترین حمام های آذربایجان است كه با معماری اصیل سنتی در روستای كردشت از توابع جلفا و در كنار رود ارس قرار دارد .

این حمام كه در میان باغ بزرگی ساخته شده ، دارای یك هشتی به صورت هشت ضلعی به ابعاد 5/3×5/3 و به ارتفاع 3/4 متر است . یكی از اضلاع به در ورودی و دیگری راه ورود به رخت كن یا سربینه است.

سربینه حمام نیز هشت ضلعی به اضلاع 5/3 متر و ارتفاع 5/8 متر است و گنبد بزرگ آن بر روی جرزها و هشت ستون سنگی هشت بَر استوار شده است . همه ستون ها دارای سرستون های سنگی مقرنس هستند كه به وسیله ملات سرب مذاب به ستون وصل شده اند . گنبد سربینه دارای كاربندهای جالب مزین به آهك بری های زیبا است . سكوهای رخت كن با طاق ضربی پوشیده و در زیرأن كفش كن هایی تعبیه گردیده است گرم خانه فضایی است كه از چهار ستون سنگی هشت بر و دو حوض بزرگ مستطیل شكل و اتاقیبا گنبد قیراندود تشكیل شده است .

نور داخل سربینه و گرم خانه به وسیله روزنی كه نوك گنبد قرار دارد تأمین می شود و گویا بر روی آن روزنه ها سنگ های مرمر نازك و ظریفی نصب بود كه نور آفتاب از آن نفوذ می كرد و داخل حمام را به صورت یكنواخت،روشن و شستشو كنندگان را از نگاه نامحرمان حفظ می نمود .

معرفی حمام های استان آذربایجان شرقی

حمام كردشت

این حمام یكی از زیباترین حمام های آذربایجان است كه با معماری اصیل سنتی در روستای كردشت از توابع جلفا و در كنار رود ارس قرار دارد .

این حمام كه در میان باغ بزرگی ساخته شده ، دارای یك هشتی به صورت هشت ضلعی به ابعاد 5/3×5/3 و به ارتفاع 3/4 متر است . یكی از اضلاع به در ورودی و دیگری راه ورود به رخت كن یا سربینه است.

سربینه حمام نیز هشت ضلعی به اضلاع 5/3 متر و ارتفاع 5/8 متر است و گنبد بزرگ آن بر روی جرزها و هشت ستون سنگی هشت بَر استوار شده است . همه ستون ها دارای سرستون های سنگی مقرنس هستند كه به وسیله ملات سرب مذاب به ستون وصل شده اند . گنبد سربینه دارای كاربندهای جالب مزین به آهك بری های زیبا است . سكوهای رخت كن با طاق ضربی پوشیده و در زیرأن كفش كن هایی تعبیه گردیده است گرم خانه فضایی است كه از چهار ستون سنگی هشت بر و دو حوض بزرگ مستطیل شكل و اتاقیبا گنبد قیراندود تشكیل شده است .

نور داخل سربینه و گرم خانه به وسیله روزنی كه نوك گنبد قرار دارد تأمین می شود و گویا بر روی آن روزنه ها سنگ های مرمر نازك و ظریفی نصب بود كه نور آفتاب از آن نفوذ می كرد و داخل حمام را به صورت یكنواخت،روشن و شستشو كنندگان را از نگاه نامحرمان حفظ می نمود .

حمام مهرآباد

حمام مهرآباد یكی از معروف ترین گرمابه هاست كه تاریخ بنای آن به دوره قاجار می رسد و از پنج بخش تشكیل شده است.

1 – تالار رخت ركن 2 – محل نظافت 3 – تالار شستشو 4 – گرم خانه 5 – خزینه آب

تالار بزرگ رخت كن شامل یك گنبد بزرگ و چهار گنبد كوچك و چهار طاق در چهار طرف آن است و یك حوض بزرگ سنگی نیز در زیر گنبد بزرگ وجود دارد . تالار رخت كن از طریق راهروی باریكی وارد تالار استحمام می شود كه از نظر طراحی معماری تا حدی شبیه تالار رخت كن است . در ضلع شرقی تالار استحمام ،دو اتاق با سقف گنبدی به عنوان خلوتی یا شاه نشین وجود دارد كه مخصوص استحمام افراد سرشناس بود. تالار استحمام با چهار پله ، پس از عبور از یك در كوچك وارد خزینه می شود كه آخرین مرحله استحمام است . پس از بیرون آمدن از خزینه بایستی از حوضچه های كوچك آب سرد عبور كرد.

آب مصرفی گرمابه از چاهی كه در كنار خزینه قرار دارد ، توسط منجنیق مخصوصی استخراج می شد و از طریق لوله های باریك سفالی كه در دیوارها تعبیه شده بودند به داخل گرمابه هدایت می شد . تاریخ بنای این حمام مربوط به دوره شاه طهماسب است و با توجه به شیوه ساخت و مقایسه با سایر حمام ها می توان آن را به دوره صفویه نسبت داد .

از سایر حمام های تاریخی آذربایجان شرقی می توان حمام های زیر را نام برد:

حمام های شازده تبریز ، حكم آباد تبریز ، نوبهار تبریز ، نوبر تبریز ، سرهنگ تبریز ، سراب ، جلفا ، میلان ، اسكو ، حاجی موسی مرند ، حاج فتح الله بناب ، چهارسوق مراغه ، چهار سوق آذرشهر .

پل ها

پل آجی چای

این پل از قدیمی ترین پل های تبریز است كه در  شمال غرب این شهر بر روی " تلخه رود " قرار گرفته است . این پل با 16 دهنه به طول 100 متر و عرض 5 متر همواره بر اثر طغیان های تلخه رود و گاه نیز توسط متجاوزین به شهر تخریب گردیده و پس از چندی دوباره بازسازی شده است . نام این پل را اولین بار درمتون صفویه و در زمان شاه اسماعیل اول در " سفرنامه ونیزیان " می بینیم .

از دیگر پل های قدیمی تبریز كه بر روی نقاط مختلف " مهران رود " بنا شده پل سنگی ، پل قاری ، پل صاحب الامر و پل منجم را می توان نام برد كه هركدام دارای چند چشمه طاق به شیوه سنتی است .

پل خدا آفرین

روی رودخانه ارس دو پل تاریخی به فاصلهحدود100 متر از یكدیگر بنا شده اند كه به نام خداآفرین مشهورند .اولین پل منسوب به قرن ششم هجری ( دوره سلجوقیان ) است . طول این پل 160 متر است كه 120 متر آن متعلق به ایران و 40 متر آن متعلق به جمهوری آذربایجان است . این پل از 15 طاقی جناقی و هلالی با ابعاد نامساوی تشكیل شده است . اتكای پایه طاق ها بر صخره های طبیعی بستر رودخانه ارس ، علت عدم تساوی آنهاست. مصالح ساختمانی این پل  سنگ های قلوه و لاشه در قسمت پایه ها و آجر در ساختمان طاق ها،و ملات آن آهك و گچ است .

پل دومِ خداآفرین حدود 120 متر طول دارد و دارای 10 طاق است . این پل منسوب به دوره ی صفوی است و از سنگ تراشیده با ملات گچ و آهك ساخته شده است .

پل دختر ، میانه

در بین راه زنجان – میانه ، جایی كه رودخانه قزل اوزن به دامنه شرقی قافلان كوه می رسد پل زیبایی واقع شده كه به پل دختر معروف است .

تاریخ بنای این پل روشن نیست؛ باستان شناسان پایه های پل را متعلق به عهد ساسانی یا قبل  از آن می دانند ولی با توجه به معماری پل و ویژگی های آن می توان تاریخ بنای حاضر را متعلق به قرن هشتم هجری دانست.

پل دختر میانه یك بار در دوره ی " آغا محمد خان قاجار " تعمیر شد . اما در 20 آذر سال 1325 قوایبیگانه هنگام عقب نشینی از برابر نیروهای دولتی برای جلوگیری از پیشرفت ارتش ایران طاق چشمه ی وسط پل را با مین منفجر كرد كه هنوز هم به همان صورت باقی است .

پل دختر دارای سه چشمه بزرگ و پایه های سنگی عریض است و دهانه وسطی نسبت به دهانه های طرفین بزرگ تر و دارای طاق بلندتری است .

پل شهر چای

در 12 كیلومتری جنوب شهر میانه در نزدیكی روستای " تازه كند " پل شهر چای بر روی رودخانه شهرچای كه یكی از شاخه های قزل اوزن است ، ساخته شده است. طول این پل 260 مترو عرض آن 9/7 متر و دارای 23 چشمه با طاقی جناغی به ارتفاع حدود 5/5 متر است .

از سایر پل های تاریخی می توان به اسامی زیر اشاره كرد :

پل های منصور و قاری و سنگی تبریز و نیز پل پنچ چشمه و لیلان چای بناب،همچنین پل حسام الدوله مراغه و قلی كندی ملكان .

تپه های باستانی

یانیق تپه

یانیق تپه كه " قره تپه " نیز نامیده می شود در 31 كیلومتری جنوب باختری تبریز و در 6 كیلومتری شمال خسرو شهر در جنوب شرقی روستای " تازه كند" واقع شده است . در این تپه یك هیأت انگلیسی به ریاست " چارلز بورنی " در مرداد ماه سال 1339 كاوش های علمی به عمل آورد . به نظر " بورنی " قدمت این تپه به اواخر هزاره سوم پیش از میلاد می رسد كه با اواخر عصر سنگ و مس و اوایل عصر مفرغ در آذربایجان مقارن است .آثار به دست آمده نیز این نظریه را تأیید می كند.

جالب ترین كشف این حفاری ، خاك برداری از بنیان و دیوارهای خشتی بدون روكش 23 بنای دایره ای شكل است كه به نظر سرپرست هیات حفاری به استثنای دو بنا ، همه آنها خانه هایی بوده اند با انباری و سكو و طاقچه و اجاق و آخور و ... قطر هیچیك از این خانه ها از حدود شش متر تجاوز نمی كرد .یكی از دو بنای مذكور احتمالاَ به نگهداری آذوقه و غلات و حبوبات اختصاص داشت. راه ورودی این بنا نه از دیوارهای اطراف ، كه از سقف بود و برای آمد و رفت به آنجا از نردبان استفاده می شد.

بنای دوم بنایی دایره ای شكل و جدا از قسمت های دیگر است و حدس زده می شود كه به عنوان كارگاه مورد استفاده قرار می گرفت.

در این تپه آثاری چون آسیاب دستی، داس سنگی و سفال به دست آمده است. ظروف یافته شده در این تپه حاكی ازتأثیر سنت های مفرغ مقدم آناتولی شرقی است كه تا قفقاز گسترده بود . غیر از وسایل یاد شده ، آلات و ادوات و ظروف دیگری چون هاون ، تیشه و تیغه ی سنگی ، تیغه خنجر مسی ، دو مُهر از گِل نپخته ، چهار چراغ گلی ، سیوها ، بادیه ها ، خم های دهان گشاد بزرگ و كوچك و بی دسته و دسته دار و نیز سفال های زیادی در جریان كاوش های " یانیق تپه " كشف گردید.

سفال های یافته شده به طور كلی دست ساخت و معمولاَ سیاه رنگ و صیقلی و به ابعاد،اشكالو تزیینات،مختلف و متفاوت هستند . نقش های هندسی بر بدنه ی ظروف عمومیت دارند . اما نمونه هایی از نقش های پرندگان و حیوانات شاخدار نیز دیده می شود.