مروری بر جاذبه‌های گردشگری قصر شیرین

قصری كه برای شیرین بنا شد

سفر به شهر عشق، شهری كه نام آن همزاد دلدادگی است؛ قصر شیرین. نامش رمانتیك و مردمانش نیز. خسرو پرویز عاشق می‌شود، دلداده شیرین. شاید هم رقیبی برای فرهاد! اما یك رقیب برنده.

در حالی كه فرهاد تیشه به ریشه كوه می‌زند، خسرو پرویز كاخی بنا می‌نهد مزین به نام همسرش. كاخی كه از دل تاریخ می‌گذرد و امروز همچنان فخرفروشی می‌كند.

مروری بر جاذبه‌های گردشگری قصر شیرین

قصری كه برای شیرین بنا شد

سفر به شهر عشق، شهری كه نام آن همزاد دلدادگی است؛ قصر شیرین. نامش رمانتیك و مردمانش نیز. خسرو پرویز عاشق می‌شود، دلداده شیرین. شاید هم رقیبی برای فرهاد! اما یك رقیب برنده.

در حالی كه فرهاد تیشه به ریشه كوه می‌زند، خسرو پرویز كاخی بنا می‌نهد مزین به نام همسرش. كاخی كه از دل تاریخ می‌گذرد و امروز همچنان فخرفروشی می‌كند.

حالا محل این كاخ شهری است به همین نام. در دفتر و كتاب زیاد از قصر شیرین نوشته‌اند هر كس به زعم خود. ابودلف یكى از گردشگران و مورخان خارجى درباره این شهرستان چنین نوشته است: قصر شیرین داراى ساختمان‌هاى بلند و عظیمى است كه دید انسان از تعیین ارتفاع آن عاجز و فكر از پی بردن به آن قاصر است.

این بناها شامل ایوان‌هاى پیوسته، خلوتگاه‌ها، انبار، كاخ‌ها، سقف‌هاى ضربى، گردشگاه‌ها و اتاق‌هایى است كه بر فراز تپه بنا شده و مدتى وقت می‌خواهد تا شخص خردمند به كیفیت آن پى ببرد. به گفته وى، این شهر را پادشاهى به نام ابرویز و یا به عبارتى خسروپرویز بنا نهاده است. از همان بدو ورود مهمان قصر شوید. راستی قصر شیرین در استان كرمانشاه است.

قصر بی‌شیرین مانده!

به سمت حاشیه شمالی شهر بروید درست در نزدیكی آتشكده چهارقابی، ویرانه‌های قصر خسرو پرویز خودنمایی می‌كند. اما دیگر نه از فرهاد دلسوخته خبری است و نه خسرو خود را فاتح این عشق می‌داند. سرنوشتشان تنها نقل كوچه است و دستمایه شاعر. درباره این كاخ جغرافی‌نویس و اهالی تاریخ زیاد گفته و نوشته‌اند. بیشتر آنها نیز بر این باورند كه این كاخ توسط خسرو پرویز در میان باغ وسیعی احداث شده است. بهشتی بوده برای حیوانات وحشی كه اجازه داشته‌اند در آن زندگی كنند. آب فراوانی نیز از رودخانه الوند در جدولی مرتفع به این باغ وارد می‌شد. یكی از مورخان این كاخ را از زمره عجایب جهان دانسته است كه در سال 628 میلادی توسط هراكلیوس به ورطه ویرانی رفت.

از آن همه ابهت قصر، امروز بوی ویرانی به مشام می‌رسد و اندكی ضعف مدیریت. ورود به كاخ در ابتدا از پلكان دوطرفه‌ای میسر بوده است. در بخش شرقی بنا نیز تالار ستون مستطیل شكلی وجود دارد كه طاق‌های آجری آن را پوشش داده‌اند. در پشت تالار هم اتاق گنبد‌دار بزرگی وجود دارد. در دو طرف شمال و جنوب اتاق گنبددار، اتاق‌های مستطیل شكلی به چشم می‌خورد كه از طریق اتاق گنبد‌دار قابل دسترسی بوده‌اند.

حالا می‌توانید به پشت اتاق گنبددار بروید، در اینجا حیاطی مربع شكل با رواق ستون‌دار قرار دارد. اطراف این حیاط ستون‌دار را اتاق‌های متعددی فراگرفته اند. اتاق‌هایی كه روزی روزگاری مامن كاخ‌نشینان بود. حالا از چه طبقه و یا به چه شغلی بودند را نمی‌دانیم. اما این كاخ امروز به آه دل فرهاد گرفتار آمده است.

از هر در كه می‌خواهید وارد شوید

چهارقاپی نزدیك همین قصر شیرین است. پس تا زیاد دور نشده‌اید زمان را از دست ندهید. معنی چهار‌قاپی یا چهارقاپو ساده است؛ جایی كه 4 در دارد. این آتشكده تاریخش به دوران ساسانی بازمی‌گردد.

اهل فن و تحقیق درباره این آتشكده بر این باورند كه از نوع آتشكده‌هایی بوده كه دالان طواف داشته است كه به مرور رواق آن فرو ریخته است. با این وجود هنوز می‌توان در بخش‌هایی از آن نشانه‌هایی را یافت. با گذشت این همه سال هنوز باستان‌شناسان در پی كشف زوایای ناشناخته آن هستند. آنها گاهی هم در نتیجه‌گیری از یافته‌ها با هم اختلاف نظر دارند. بیشتر باستان‌شناسان این بنا را آتشكده‌ای از زمان خسرو پرویز پادشاه ساسانی می‌دانند ولی برخی نیز آن را كاخی از همان زمان می‌دانند.

در مجموع آتشكده چهارقاپی متشكل از اتاقی مربع شكل با یك سقف گنبدی شكل است. اما بار دیگر باید گفت متاسفانه حالا اثری از آن باقی نیست. دلخور نشوید شما می‌توانید آن را در ذهن خود مجسم و بازسازی كنید. با این وجود شما بقایای گوشواره‌ها را در چهار گوشه آن خواهید دید اگر دیر بجنبید ممكن است آن را هم نبینید!

گفتیم این اتاق مربع شكل 4 در دارد، انتخاب با خودتان است كه از كدام در وارد شوید. هر 4 در هم به رواق اطراف فضای مركزی ختم می‌شوند. در حاشیه این بنا اتاق‌ها و فضاهایی وجود دارند كه بخش‌هایی از آن نتیجه كوشش باستان‌شناسان است كه پیش از حفاران غیرمجاز آن را شناسایی كرده‌اند.

در این بنا از مصالح محلی مثل لاشه‌سنگ و ملات گچ استفاده شده است. هرچند گنبد بنا آجری است.

از آن بزرگی یا بلندی

حالا پس از آن كه كلی میراث تاریخی دیدید، از شكوه گذشته آن لذت بردید و بر حال نزار امروزش غصه خوردید، بر لب جوی نشین و از زندگی لذت ببر. كنار رودخانه الوند بی‌ریا و زلال. درست مثل یك مسافر. رودخانه الوند زیبا و خروشان است. هر لحظه را از نو برای آدمی معنی می‌كند. «از آن بزرگی یا بلندی» معنی الوند است. واژه‌ای از لغات غنی زبان‌های آریایی. رودخانه از 2 سرچشمه سیراب می‌شود؛ یكی از كوه‌های دالاهو است و دیگری از قلاجه.

سرچشمه اصلی رودخانه الوند از سراب اسكندر در غرب زاگرس و حدود 32 كیلومتری در مشرق زهاب در شمال دهستان ریژآب است. همین ریژآب خود كلی دیدنی است با دنیایی از افسانه‌ها و مردمانی نیك‌نژاد.

رودخانه الوند همچنان كه پیش می‌رود، بسیاری از نهرهای دیگر، خود را به آغوش آن می‌سپارند تا ماهی كوچك خود را نزد وی به امانت سپارند به امید دریاهای آبی رنگ. دوباره جان آرام می‌گیرد اینجا. سرانجام رودخانه پس از كلی مهربانی با زمین راهی عراق می‌شود. رودخانه الوند به دلیل این كه از سرپل‌ ذهاب (حلوان) می‌گذرد به نام رودخانه حلوان نیز معروف است.

سیستم‌های آبرسانی

تعجب كردید؟خب پس بیشتر تعجب كنید و لذت ببرید. سیستم‌های آبرسانی یكی دیگر از جاذبه‌های تاریخی شهرستان قصرشیرین است.

در ضلع شمالی عمارت خسرو درست به موازات جاده كمربندی قصر شیرین باقیمانده سیستم‌های آبرسانی دوره ساسانی به طول تقریبی 10 كیلومتر دیده می‌شوند كه در میان اهالی محل به نهر شاهگدار معروف است.

این كانال به وسیله بندی از شمال شرقی روستای سید ایاز، آب رودخانه حلوان را به حاشیه شمالی شهر قصر شیرین انتقال می‌داد.

در ساخت كانال كه بسیار فكورانه طراحی شده است از بلوك‌هایی از جنس سنگ‌های ماسه‌ای خاكستری رنگ و ملات گچ استفاده شده است. مشاهده چنین كارهایی دانش و فرهنگ مردمان آن روز را به خوبی نشان می‌دهد.

قصری دیگر به نام شیرین

حالا كه سرشار از آرامش شدید به سبك و سیاق پیشینیان به كاروانسرا بروید. كاروانسرای قصر شیرین در داخل خود شهر است. شهری كه در همین دوره معاصر هم رنگ جنگ و خون به خود گرفت. كاروانسرا هم زخمی و دلشكسته شد، بسیار زیاد. به گونه‌ای كه تنها قسمت ورودی آن باقی ماند.

حالا پس از گذشت این همه سال، این هیبت رنجور در حال التیام و مرمت است به كوشش میراث فرهنگی. كاروانسرای قصر شیرین از نظر پلان مثل دیگر كاروانسراهای دوره صفوی همچون بیستون و ماهیدشت است. این كاروانسرا دارای ورودی طاقداری در ضلع جنوبی است و در هر طرف ورودی سكویی دراز برقرار شده است.

پس از ورودی، هشتی گنبدداری قرار دارد كه از طریق آن می‌توان وارد حیاط مركزی شد. چنان كه به نظاره ایستاده‌اید در 4 طرف این حیاط، ایوان‌های بزرگی با طاق جناغی مشاهده می‌كنید. در اطراف ضلع حیاط مركزی هم تعدادی اتاق ساخته شده است. گذشتگان لاشه‌های سنگ و آجر را بر هم نهادند و با دانش روز خود بنایی برپا كردند تا امروز گوشه‌ای باشد از میراث ملی این مرز و بوم.

پایان سفر و جیب‌های...

نمی‌شود كه دست خالی برگشت. می‌شود؟ تنها به این فكر كنید هنرمندان قصر شیرین هنوز هم هنر و صنعت را درمی‌آمیزند تا تحفه‌ای باشد در خور نام شهر شیرین. حالا كه مطمئن شدید امكان ندارد، كلی سوغات برای خرید در بازار انتظار شما را می‌كشند. اگر به صنایع دستی علاقه‌مندید موج، گلیم و قالی در این شهر به نام است و اگر اهل خوراكی بهتر می‌دانید مهم‌ترین سوغات شهر خرماست. محصول نخلستان‌های زیبا. البته اگر به فصلش باشد مركباتی چون پرتقال، لیمو و نارنج خوشمزه سفرتان را خوشكام می‌كند.

قصر شیرین، شیرین است اگر...

داستان عشق و عاشقی، شهری كه مردمانی آرام دارد، اما اندكی دلشان گرفته است از رسم زمانه جوانانی دارد جویای كار. هنوز آهنگ گلوله و توپ و بمب در مغزشان می‌پیچد. شهری با شاخه‌های پربار نارنج و لیمو، آفتاب داغ تابستان و رنگ طلایی خرما. امید كه بهارشان زود فرا رسد. سامان گیرند و دل خوش دارند به شهر شیدایی. این قصر شیرین است اگر...